Waardering van maatregelen en effecten peilstijging IJsselmeergebied

Om de negatieve gevolgen van peilstijging in het IJsselmeer tegen te gaan kunnen vooroevers langs de kust van het IJsselmeer worden aangelegd. De resultaten van een keuze-experiment laten zien dat het aanleggen van vooroevers aanzienlijke welvaartsvoordelen kan opleveren op meerdere terreinen, en daarmee een mogelijk interessante beleidsmaatregel is.

Aanleiding en achtergrond

Als gevolg van klimaatverandering en sociaaleconomische ontwikkelingen is op lange termijn mogelijk een aanzienlijke peilstijging van het IJsselmeer gewenst. Zonder aanvullende overheidsmaatregelen zal daardoor de overstromingskans toenemen, zullen natuurgebieden langs de rand van het IJsselmeer verdwijnen, en zal de vogelpopulatie in het IJsselmeergebied afnemen. Binnen het kader van het Deltaprogramma heeft het CPB uitgebreid onderzoek gedaan naar de kosten en baten van peilstijging en van maatregelen om de hieraan verbonden negatieve effecten tegen te gaan (Bos et al., 2012). De voornaamste maatregelen die zijn getoetst zijn dijkversterking, dijkophoging, natuurbescherming door het opspuiten van zand, natuurcompensatie door het aankopen van land, en het installeren van pompen. Een mogelijk aantrekkelijk alternatief voor of aanvulling op deze maatregelen is het aanleggen van vooroevers vlak voor of aan de kust. Dit leidt tot een afname in overstromingskansen, waardoor dijken minder verhoogt hoeven te worden, en zorgt tegelijkertijd voor positieve natuureffecten, onder andere doordat ze rust- en broedplaatsen bieden voor vogels. In het kader van het TEEB-NL onderzoeksprogramma[1] is in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving een analyse uitgevoerd waarbij voorkeuren van mensen voor het aanleggen van vooroevers, en de daaraan verbonden effecten, in kaart zijn gebracht.

Methode en data

Via een online keuze-experiment zijn aan omwonenden van het IJsselmeer en Markermeer meerdere keuzes voorgelegd die telkens bestonden uit verschillende alternatieven. Deze alternatieven varieerden op het gebied van (1) dijkverhoging, (2) overstromingskans, (3) aanleggen van vooroevers, (4) omvang van vogelpopulatie, en (5) waterschapsbelasting. Op basis van de gemaakte keuzes zijn de voorkeuren van mensen uitgedrukt in monetaire termen, om zo voor verschillende toekomstscenario's de totale welvaartseffecten af te kunnen leiden. De relevante populatie is gedefinieerd als de (viercijferige) postcodegebieden binnen een afstand van 10 kilometer tot de kust van het IJsselmeer of Markeermeer (zie Figuur 1). Respondenten zijn verkregen via TNS-NIPO, en uit de voor dit gebied beschikbare respondenten is een representatief steekproef getrokken.

 Figuur 1: IJsselmeergebied in blauw met daaromheen in rood het studiegebied

Resultaten en welvaartsanalyses

Dijkverhoging wordt positief gewaardeerd, waarschijnlijk als gevolg van een verhoogde veiligheidsperceptie. Er is een positieve waardering voor kleinere overstromingskansen. Ook de waardering voor het aanleggen van vooroevers langs de rand van het IJsselmeergebied en voor het (gedeeltelijk) in stand houden van de vogelpopulatie is aanzienlijk. Voor het verkrijgen van inzicht in de welvaartseffecten voor de totale populatie zijn de geschatte waarden per huishouden vermenigvuldigd met het aantal huishoudens binnen het studiegebied. Welvaartseffecten zijn berekend voor acht scenario's en zijn uitgedrukt als percentages van de totaal betaalde waterschapsbelasting in het studiegebied. De resultaten zijn opgenomen in Tabel 1. De tabel laat zien dat de betalingsbereidheid voor de verschillende toekomstscenario's aanzienlijk is. In het meest extreme geval is men gemiddeld bereid een toename in waterschapsbelasting van bijna 50% te betalen.

Tabel 1:  Welvaartseffecten voor acht toekomstscenario's (in miljoenen euro's per jaar en in percentages van huidige waterschapsbelasting)

De in dit onderzoek geschatte welvaartsfunctie voor mogelijke toekomstige ontwikkelingen in het IJsselmeergebied is goed toepasbaar in de context van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Voor het doen van een dergelijke MKBA zijn echter aanvullende en (nog) niet bekende gegevens over maatregel-effect-relaties nodig. De welvaartseffecten voor mogelijke toekomstscenario's laten al wel zien dat het aanleggen van vooroevers mogelijk aanzienlijke welvaartsvoordelen levert op meerdere terreinen. Daarmee is het een mogelijk interessant alternatief voor of aanvulling op dijkverhoging en natuurcompensatie als aparte maatregelen om overstromingskansen te reguleren en verlies van natuurgebieden tegen te gaan.

De volledige studie is te vinden onder  http://www.connect-biodiversa.eu/wp-content/uploads/Final-report-IJSSELMEER-in-Dutch.pdf. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met  Mark Koetse, Instituut voor Milieuvraagstukken, Vrije Universiteit Amsterdam, De Boelelaan 1087, 1081 HV, Amsterdam, t: 020 598 3194; e: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

---

Noot

[1] TEEB staat voor The Economics of Ecosystems and Biodiversity.

Referentie

Bos F, P Zwaneveld, PJTM Van Puijenbroek, 2012, Een snelle kosten-effectiviteitanalyse voor het Deltaprogramma IJsselmeergebied: Wat zijn de kosten en veiligheidsbaten van wel of niet meestijgen met de zeespiegel en extra zoetwaterbuffer?, CPB Achtergronddocument, Centraal Planbureau, Den Haag.