Dit is een essentiële vraag nu we aan de vooravond staan van het sluiten van een maatschappijbreed Klimaatakkoord dat de CO2-emissies in 2030 moet halveren t.o.v. 1990. We zijn nu nog niet eens halverwege met reducties. Er is veel discussie of een CO2-heffing nodig is of dat dat juist contraproductief zou zijn. Maar wat is de bijdrage momenteel van het Europees emissiehandelssysteem (ETS) en wat heeft het nog in petto?
Er vallen in de EU 10.000 bedrijven onder het ETS, in Nederland meer dan 400: grote fabrieken en de energieproductie. Door de economische crisis was er de afgelopen jaren een overschot aan emissierechten ontstaan van zo’n 2 miljard ton. De afgesproken CO2-doelen werden wel gehaald, maar de CO2-prijs daalde van 15 naar 5 euro, waardoor hij geen prikkel meer was voor innovatie.
Het Emissiehandelssysteem is na de review en amendering van de Emissiehandelsrichtlijn vorig jaar door de reparatie van het door de crisis veroorzaakte overschot aan emissierechten weer ‘up and running' voor het huidige EU-doel van veertig procent CO2-reductie. Het haalt drie gigaton emissierechten uit de markt, zo blijkt uit het rapport van Carbon Tracker en realiseert daarmee een vierde van het Parijs Akkoord.
Een aantal maatregelen die het emissiehandelssysteem hebben aangescherpt zijn:
- 800 Miljoen emissierechten worden in 2021 gecanceld; de 120 miljoen niet uitgedeelde rechten voor nieuwkomers komen ook niet beschikbaar.
- De Marktreserve haalt vanaf 2019 gedurende 4 jaar 24% van het overschot van in circulatie zijnde emissierechten van de markt, door minder te veilen, waardoor het overschot verder verdwijnt.
- € 10 Miljard extra in een fonds voor compensatie voor stijgende energieprijzen als gevolg van hogere CO2-kosten; maar de compensatie moet meer binnen de EU geharmoniseerd worden.
- Een innovatiefonds van € 12 miljard voor de industrie waaruit bijvoorbeeld CO2-afvang, -opslag en nu ook CO2-hergebruik gefinancierd wordt. Ook kunnen er onder voorwaarden CO2-rechten aan warmtekrachtkoppeling gegeven worden.
De CO2-prijs heeft zich inmiddels hersteld en staat nu weer boven de 20 euro. Kolen wordt steeds minder rendabel; een gemiddelde kolencentrale met 3 Mton CO2-emissies moet 60 mln. euro aan emissierechten kopen. Bijkomend voordeel is dat de Nederlandse opbrengst van de veiling van ‘Nederlandse’ emissierechten nu 1 miljard euro is. Een bedrag dat gebruikt kan worden voor de energietransitie en een warmtefonds voor burgers.
Bovendien is vastgelegd dat het ETS wordt herzien in 2023 als de EU, na internationale onderhandelingen, haar doel voor 2030 gaat versterken. Het is belangrijk dat de EU onderhandelt met andere industrielanden. Maar ook China, India en Brazilië moeten gaan bewegen. Bovendien komen er nog afspraken over de mondiale CO2-markt aan, waarmee Nederland en de EU een deel van de extra reducties tot 55% goedkoper kunnen halen. De energie- en industrietafels en het Planbureau voor de Leefomgeving, dat het conceptakkoord doorrekent, zouden eigenlijk nu al rekening moeten houden met het gegeven dat het ETS nog wordt aangescherpt. Dat is van belang voor een ‘level playing field' en dat er al een stok achter de deur aankomt, zijnde de hogere CO2-prijs.
Voor de huidige 40% reductie neemt het aantal beschikbare emissierechten vanaf 2020 met 2,2% per jaar af. Dat leidt tot 43% CO2-reductie van alle deelnemers onder het EU ETS tezamen t.o.v. 2005. Nederland bepleit met Frankrijk dat de EU haar CO2-doel voor 2030 aanscherpt tot 55%. Dat zou betekenen dat het aantal emissierechten na 2023 verder jaarlijks 2,5% afneemt om in 2030 voldoende CO2-reductie behaald te hebben (zie figuur).
Figuur: Het afnemend budget emissierechten, jaarlijks -2,2% vanaf 2021, vanaf 2023 -2,5% na aangescherpt doel.
Tijdens het klimaatdebat in de Tweede Kamer eerder deze maand bleek dat er naast aandacht voor CO2-heffingen meer bewustzijn is dat het EU Emissiehandelssysteem al veel reducties bereikt heeft en klaar staat om aangepast te worden aan Parijs. Ook ziet men dat de CO2-prijs herstelt. Getuige daarvan is de aangenomen Kamermotie Van Rooijen/Buma die de regering vraagt een minimum CO2-prijs voor de Europese veiling van emissierechten te bepleiten; dat zou langzaam oplopend naar de door het kabinet voor de nationale minimum CO2-prijs genoemde 43 euro in 2030 kunnen zijn.
Daar zijn inmiddels al 10 Lidstaten voor. Het wachten is op Duitsland, dat daar ten behoeve van het rendabel maken van uitfasering van kolen oren naar zou kunnen hebben. Een minimumprijs voor de veiling helpt de energiesector voor de lange termijn de investeringen voor energietransitie te plannen. Een minimumprijs geeft de industrie zekerheid over terug te verdienen uitgaven aan innovatie. Ze kunnen de emissierechten, die ze gratis krijgen, bij extra reducties in hun bedrijf verkopen aan energiebedrijven net onder de vaste veilingprijs. Een mooie prijsprikkel!
Door het afbouwen van het overschot, het verkleinen van het emissierechtenbudget voor de beoogde CO2-reductiedoelstelling voor de EU van -55% in 2030 en het inbouwen van nieuwe incentives draagt het ETS bij aan een 'Paris Proof' Europa.
Nadere inlichtingen: Jos Cozijnsen, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.