Groene economie in Vlaanderen – krachtlijnen

In een studie uitgevoerd in opdracht van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie wordt er nagegaan wat de groene economie inhoudt en welke streefbeelden hieraan worden opgehangen samen met de kritieke succesfactoren.

Wat is een groene economie?

Het huidig economisch systeem (gecorrigeerd vrije marktmodel) heeft ons een hoog welvaartsniveau opgeleverd en lag in het verleden mee aan de basis van een vrij algemene welzijnsverhoging. In de huidige situatie is het proces van welvaartcreatie evenwel op een aantal vlakken een bedreiging geworden voor de natuurlijke omgeving of heeft het die op sommige plaatsen reeds op onomkeerbare wijze aangetast (bv. koraalriffen, commerciële visgronden, waterlopen). Zonder verandering bestaat er een sterke dreiging dat ons welzijnsniveau in de toekomst zal afnemen.

In een groene economie (toestand) is het welvaartcreatieproces er op gericht een positieve bijdrage te leveren aan een globale welzijnsverhoging, en dit zowel op de korte als op de lange termijn. Welzijn verwijst naar een geheel aan materiële (bv. een woning, wagen, kleding ...) en immateriële behoeften (bv. gezondheid, ruimte, veiligheid, zelfontplooiing, sociale relaties ...) die voor een persoon vervuld moeten zijn om 'gelukkig' te kunnen zijn of zich goed te kunnen voelen. In een groene economie vormt de kwaliteit en leveringszekerheid van natuurlijke hulpbronnen (materialen, energie, water, ruimte ...) en ecosysteemdiensten geen probleem meer. Een groene economie is veerkrachtig, robuust en respecteert de grenzen van onze planeet.

De vergroening van de economie is ook een strategie om het economisch systeem in te zetten om antwoord te bieden op de grote milieugerelateerde uitdagingen die een duurzame ontwikkeling in de weg staan. Opdat de vergroening van de economie een effectieve en efficiënte bijdrage zou kunnen leveren aan een duurzame ontwikkeling, dient deze inclusief, dynamisch en systemisch te zijn, een internationaal perspectief te hanteren en vooral 'slim' doorgevoerd te worden.

In een groene economie slaan economie en ecologie de handen in elkaar. Een 'slimme' groene economie ziet milieuproblemen niet als een bedreiging, maar als een opportuniteit: de milieugerelateerde uitdagingen vereisen nieuwe oplossingen (sluiten van kringlopen, energie-efficiëntie, biomaterialen als substituut, groene mobiliteit enzovoort) en bieden daardoor nieuwe kansen voor een zinvolle economische ontwikkeling. De zoektocht naar oplossingen voor de ecologische uitdagingen kan zo zorgen voor een nieuwe economische dynamiek. In de nieuwe groene economie heeft het economisch systeem geen voortschrijdende nadelige invloed op het ecologisch systeem en draagt het welvaartcreatieproces opnieuw bij tot een verhoogd welzijn.

Streefbeeld

Het huidige economische systeem houdt te weinig rekening met het ecologische systeem. Verschillende signalen worden gegeven dat we de grenzen van onze planeet hebben bereikt of reeds overschrijden. Een dergelijke roofbouw door het economische systeem op het ecologische systeem zou in ecologische termen als 'parasitisme' omschreven worden. Om de leveringszekerheid van natuurlijke helpbronnen en ecosysteemdiensten te bewerkstelligen is het nodig dat dit 'parasitisme' ongedaan gemaakt wordt en wordt omgevormd tot een 'symbiose'.

·         TEGEN 2050 is het punt bereikt waarop het economisch systeem geen bedreiging meer vormt voor de levering van – voor een duurzame ontwikkeling kritieke – natuurlijke hulpbronnen en ecosysteemdiensten (inclusief een gezonde kwaliteitsvolle leefomgeving, i.e. zuivere lucht, proper water, ...). Tegelijk wordt, waar mogelijk, het ecosysteem hersteld, zodat de levering van essentiële natuurlijke hulpbronnen en kritieke ecosysteemdiensten op termijn wordt gevrijwaard en zodat de ecosysteemdiensten kunnen worden uitgebreid.

·         TEGEN 2100 is een groene economie bereikt op het punt waarop het economisch systeem (minstens) geen onomkeerbare negatieve impact heeft op het ecologisch systeem en waarop (liefst) beide systemen elkaar versterken. Zo komen we tot een symbiose tussen economie en ecologie.

Kritieke succesfactoren

Volgende kritieke succesfactoren zijn noodzakelijk om de transitie naar een groene economie te versnellen en het streefbeeld te bereiken: governance, financierng, innovatie, reconversie, internalisering van kosten en baten, de 'mens'. Figuur 1 geeft dit schematisch weer.

Figuur 1: Kritieke succesfactoren voor een groene economie