Commerciële activiteiten zwakke punt bij innovatieprojecten voor duurzame energie

Innovatieprojecten in het kader van duurzame energie vereisen samenwerking tussen veel actoren. In het hier beschreven onderzoek is een typologie ontwikkeld van de activiteiten binnen dergelijke projecten. Het laat zien dat zowel strategische predevelopment activiteiten als commerciële activiteiten het succes van innovatieprojecten kunnen verklaren en dat in relatief veel gevallen de commerciële activiteiten het zwakke punt zijn.

Innovatieprojecten in het kader van duurzame energie zijn zogenaamde complexe innovaties. Dat zijn innovaties die bestaan uit meerdere componenten met onbekende en onvoorspelbare interacties. Het ontwikkelen van dergelijke complexe innovaties vergt de inzet van een breed scala aan middelen, die zelden of nooit binnen één organisatie gevonden kunnen worden. Hierdoor zijn er bij duurzame-energie-innovaties meestal meerdere organisaties nodig die een actieve samenwerking aangaan. Het betreft vaak een combinatie van publieke en private actoren die elkaar aanvullen, zoals aanbieders, klanten, overheden, niet-gouvernementele organisaties en kennisinstituten. Een dergelijke verzameling van actoren wordt in dit onderzoek een 'multi-organisationele ecologie' genoemd.

De vraag die centraal staat in dit onderzoek is welke activiteiten de actoren in een dergelijke multi-organisationele ecologie dienen te ontplooien. Vanuit de wetenschappelijke literatuur worden vier soorten activiteiten onderscheiden: strategische predevelopment activiteiten, technische activiteiten, commerciële activiteiten en projectmanagement (zie figuur voor de activiteiten en hun onderlinge samenhang). Strategische predevelopment activiteiten zijn gericht op het vinden van een strategische richting van het innovatieproject, voordat de innovatie ontwikkeld wordt. Technische activiteiten betreffen het daadwerkelijke ontwikkelen en ontwerpen van de innovatie. Commerciële activiteiten zijn de activiteiten gericht op de marketing van de innovatie. Projectmanagement omvat communicatieve activiteiten die erop zijn gericht om communicatie en coördinatie tussen actoren te bevorderen.

Figuur: Soorten activiteiten voor innovatieprojecten voor duurzame energie

In samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (destijds nog Agentschap NL geheten) en onderzoeksbureau Panteia zijn de dossiers van 189 innovatieprojecten geanalyseerd. Deze innovatieprojecten hadden allen een EnergieTransitie-subsidie ontvangen (in het kader van de regelingen DEMO en UKR/UKP). Daarna zijn de projectleiders van deze projecten benaderd voor een telefonische enquête. Dit resulteerde in een database van 120 innovatieprojecten waarbij gemiddeld 7 actoren betrokken waren. Voorbeelden van projecten zijn de ontwikkeling van een energie-efficiënte vrachtwagen en een nieuwe bio-kunststof.

In de enquête zijn de innovatie-activiteiten gemeten aan de hand van vragen over elf deelactiviteiten. Door deze vragen is inzicht verkregen in welke mate in het betreffende project aandacht besteed is aan een bepaalde deelactiviteit. Statistische analyses lieten zien welke van de elf activiteiten bij elkaar horen. Dit gaf bevestiging voor de indeling in de typologie van vier soorten activiteiten (hierboven besproken).

Verdere resultaten laten zien dat alle vier de typen activiteiten worden uitgevoerd in de bestudeerde projecten, maar dat de minste aandacht wordt besteed aan projectmanagement en commerciële activiteiten (zie tabel). Aan strategische predevelopment en technische activiteiten wordt juist significant meer aandacht besteed.

^a Het gemiddelde van strategische predevelopment is significant groter dan het gemiddelde van commerciële en projectmanagement activiteiten.
^b Het gemiddelde van technische activiteiten is significant groter dan het gemiddelde van commerciële en projectmanagement activiteiten.

Tabel: Gemiddelden en standaardafwijkingen per type activiteit.

In de enquête is ook het innovatiesucces gemeten, als een combinatie van technisch succes, commercieel succes, financieel succes en de mate waarin het project heeft geleid tot concurrentievoordeel, kostenreductie en grotere duurzaamheid. Regressieanalyse laat zien dat de vier typen activiteiten redelijk goede voorspellers van innovatiesucces zijn. Strategische predevelopment en commerciële activiteiten hebben een significant positief effect op innovatiesucces. Technische activiteiten en projectmanagement hebben daarentegen geen significant effect op innovatiesucces.

Het positieve effect van strategische predevelopment activiteiten komt overeen met bevindingen uit de traditionele innovatieliteratuur en bevestigt dat dergelijke activiteiten ook belangrijk zijn in een context van meerdere actoren die gezamenlijk innoveren. De relatief hoge score van de projecten op strategische predevelopment suggereert dat projectdeelnemers navenant handelen. Het relatief sterke positieve effect van commerciële activiteiten komt ook overeen met de wetenschappelijk literatuur en bevestigt het belang van een goede productlancering. In tegenstelling tot de strategische predevelopment activiteiten werd in de projecten in de steekproef echter aanmerkelijk minder aandacht besteed aan commerciële activiteiten. Dit laat zien dat de commercialisatie bij dit soort projecten van belang is voor succes, maar een relatief ondergeschoven kindje is.

Hoewel technische activiteiten en projectmanagement geen significant effect hebben op innovatiesucces, wil dat niet zeggen dat deze typen activiteiten niet belangrijk zijn: mogelijk is het uitblijven van significante effecten het resultaat van het feit dat alle projecten in het kader van hun subsidieaanvraag reeds gescreend zijn op technische haalbaarheid en projectmanagement. De resultaten suggereren dat het met de screening op deze activiteiten wel goed zit. Projectmanagers en beleidsmakers (waaronder subsidieverstrekkers) lijken vooral verbetering te kunnen boeken door extra aandacht te besteden aan de marketing binnen innovatieprojecten voor duurzame energie.

Referentie: Manser, Kristina, Bas Hillebrand, Paul H. Driessen, Gerrit Willem Ziggers, and Josée Bloemer. Activity Sets in Multi-Organizational Ecologies: A Project-Level Perspective on Sustainable Energy Innovations, Technological Forecasting and Social Change (te verschijnen). Artikel (betaalde toegang):  http://dx.doi.org/10.1016/j.techfore.2014.04.010; Pre-print (open access): http://ssrn.com/abstract=2427617

Meer informatie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.