Tijdens lange droge perioden is in Nederland een tekort aan zoet water met als gevolg schade voor landbouw, industrie, scheepvaart en natuur. Door klimaatverandering, zeespiegelstijging en voortgaande bodemdaling zal de verzilting in laag Nederland toenemen, terwijl de vraag naar zoet water door economische ontwikkelingen waarschijnlijk zal stijgen. Voor het veiligstellen van de toekomstige zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechtsteden zijn verschillende maatregelen voorhanden. Elke maatregel beïnvloedt het chloridegehalte van het polderwater en daarmee de kwaliteit van het beregeningswater voor de landbouw en de (aquatische) ecologie. Vanuit het Deltaprogramma werd regionale waterbeheerders gevraagd welke maatregelen zij in hun beheergebied kunnen nemen om vraag en aanbod beter op elkaar te laten aansluiten. Waterbeheerders hebben grote behoefte aan inzicht in de beste verdeling van zoet water in tijden van zoetwaterschaarste.
Alterra-Wageningen UR, Deltares, Bakelse stroom en LEI-Wageningen UR hebben de krachten gebundeld en de €ureyeopener 2.1 ontwikkeld voor het in beeld brengen van verschillende perspectieven voor de zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechtsteden. De €ureyeopener is een metamodel met rekenschema's voor hydrologie, gewasgroei en economie. De applicatie rekent snel omdat het specifieke output van 'state-of-art' berekeningen gebruikt die eerder met diverse (landelijke) modellen zijn verkregen. Uitgangspunten zijn de resultaten van het Nederlands Hydrologisch Instrumentarium (NHI); deze zijn gebruikt om per deelgebied de water- en zoutbalansen op te stellen en de zoutconcentraties van het inlaatwater in een polder en het oppervlaktewater te berekenen. Het metamodel berekent vervolgens de benodigde watervraag voor peilbeheer en doorspoelen. Daarnaast berekent het metamodel de derving van fysieke opbrengsten van landbouwgewassen gegeven zoutconcentraties en de mate van droogte met de resultaten van SWAP (agro-hydrologisch model). Op basis hiervan is de beregeningsbehoefte in de landbouw bepaald. De fysieke opbrengstderving door natschade is bepaald met resultaten van AGRICOM (Agricultural Cost Model).
De €ureyeopener is geschikt om verschillende maatregelen in het watersysteem en landbouwmaatregelen door te rekenen. Voor de maatregelen zijn kosten en baten in beeld gebracht, afgestemd op de Standaard Systematiek Kostenramingen (SSK-2010) die in het Deltaprogramma wordt toegepast. De kosten bestaan uit de aanleg en operationele kosten van maatregelen (onder andere voor stuwen, pompen, brandstofkosten, extra waterinlaat en extra opbrengstderving landbouwgewassen door wateroverlast). De baten bestaan voornamelijk uit het reduceren van zout-, droogte- en natschade en de verminderde behoefte aan inlaatwater. De landbouwschades zijn berekend aan de hand van de verandering in fysieke opbrengsten, het areaal en de opbrengsten van gewassen. Voor de opbrengsten hebben we rekening gehouden met de gebiedsspecifieke opbrengstdervingen. Indirecte effecten van maatregelen (bijvoorbeeld effecten op andere sectoren) zijn in deze studie buiten beschouwing gelaten evenals de verdeling van de lasten.
De opzet van de €ureyeopener is flexibel en verschillende typen maatregelen zijn geëvalueerd. Voor de regio Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechtsteden zijn in overleg met de regio, vijf maatregelen uitgewerkt:
1. zoetwaterleiding landbouw doortrekken om fruitteelt op Walcheren mogelijk te maken;
2. waterconservering door infiltratie in kreekruggen (met wateraanvoer) op Schouwen-Duivenland;
3. waterconservering door peilopzet zonder wateraanvoer (pilot Zeeuws Vlaanderen);
4. waterbesparing door efficiënter beregenen in de Mark-Vlietpolders;
5. verlaging van zoutgehalten van de inlaat op Voorne-Putten, PAN-polders en Tholen.
De tussenresultaten zijn uitgebreid met de actoren (provincie Zeeland en de betrokken waterschappen) bediscussieerd in het Afstemoverleg Zoetwater. De hoeveelheden waterinlaat voor peilbeheer en doorspoelen zijn qua orde van grootte in overeenstemming met hetgeen uit metingen en praktijkkennis van waterbeheerders naar voren komt.
De regionale maatregelen voor waterconservering (infiltratie in kreekruggen en peilopzet 2 en 3 respectievelijk) en verlaging van de zoutgehalten van inlaatwater (5) blijken gunstig. Dit is ook de perceptie van de actoren, maar met de €ureyeopener kan dit ook kwantitatief worden onderbouwd. De pijpleiding (1) heeft een duidelijk negatief saldo, en het is de vraag of er daadwerkelijk meer fruitteelt zal komen omdat hier ook andere factoren een rol spelen. Efficiënter beregenen (4) valt ook enigszins negatief uit.
De €ureyeopener geeft de waterbeheerders in het zuidwesten van Nederland meer inzicht in de effecten en daarmee samenhangende kosten en baten van maatregelen in de huidige en toekomstige zoetwatervoorziening. Het verdient echter sterk de aanbeveling om het metamodel en de resultaten per gebied nader te evalueren in nauwe samenwerking met de regionale waterbeheerders. Daarbij zou ook aandacht besteed moeten worden aan de indirecte effecten van de maatregelen.
Inlichtingen bij Vincent Linderhof (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) en Nico Polman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.), LEI Wageningen UR; Lodewijk Stuyt (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.), Alterra-Wageningen UR; Gualbert Oude Essink (gualbert.oudeessink@deltares.nl), Deltares; en Jan van Bakel (Jan van Bakel (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)), De Bakelse Stroom. Het rapport is te verkrijgen via http://edepot.wur.nl/307750.
