Sinds 2013 onderhandelt de Europese Commissie namens de lidstaten met de VS over een Trans-Atlantic Trade and Investment Partnership (TTIP). Dit vrijhandels- en investeringsakkoord moet de opmaat worden naar de grootste vrijhandelszone ter wereld met een markt van ruim 800 miljoen mensen. De vermeende voordelen zouden echter overschaduwd kunnen worden door de nadelen.
De handel tussen de VS en de EU beslaat een derde van de mondiale handelsstromen. TTIP gaat de EU per jaar €119 miljard opleveren - €545 extra voor een gemiddeld huishouden - en de economie van de VS een impuls geven van €95 miljard. TTIP zorgt voor honderdduizenden nieuwe banen en helpt ons uit de crisis. Zeggen de voorstanders. Niet alleen zijn die positieve prognoses omstreden, aan TTIP hangt ook een fors prijskaartje.
Het gros van de voordelen van TTIP moet namelijk komen uit het opheffen van non-tarifaire handelsbelemmeringen en het wederzijds erkennen van elkaars regelgeving. Dan hebben we het over binnenlandse regelgeving op het gebied van o.a. chemische producten, landbouw, voedsel- en productveiligheid. TTIP wil regels op deze terreinen gelijkschakelen om de handel te faciliteren. Volgens de Europese Commissie gaat het alleen om harmonisatie van technische standaarden en procedures. Onze hoge niveaus van consumentenbescherming, volksgezondheid en milieunormen zouden niet onderhandelbaar zijn. Maar tegelijkertijd figureren Europese arbeidsnormen wel prominent op de lijst van door het bedrijfsleven geïdentificeerde handelsbarrières. En wordt er bijvoorbeeld hard gelobbyd tegen het voorzorgsprincipe dat de EU hanteert om schadelijke stoffen pas toe te laten als bewezen is dat ze niet schadelijk zijn.
Regels zijn er niet voor niets. Onze wet- en regelgeving is in de loop der tijd ingesteld in antwoord op opkomende politieke, sociale en economische kwesties. Daarover onderhandelen raakt rechtstreeks aan de inrichting van onze samenleving. Bovendien kan iedereen bedenken dat je niet kunt onderhandelen zonder compromissen te sluiten en dat het te allen tijde handhaven van de hoogste standaard dus een illusie is.
Ook indirect komen standaarden onder druk. Het is een basislesje economie: Laat je import die goedkoper wordt geproduceerd tegen lagere normen toe op je markt, dan zet dat binnenlandse producenten die gebonden zijn aan hogere normen op achterstand. Zij zullen er dan logischerwijs voor gaan ijveren om dit concurrentienadeel op te heffen, waarmee een race naar de bodem dreigt.
Het is bovendien onduidelijk waar de grens zou liggen. TTIP moet een 'levend' verdrag worden, dat gestalte geeft aan een doorlopend proces van doorlichten en aanpassen van nieuwe en bestaande regelgeving en standaarden om ervoor te zorgen dat handel zo weinig mogelijk wordt belemmerd. Inbreng van belangengroepen moeten daarin expliciet worden meegewogen. De machtige bedrijvenlobby aan weerszijden van de Atlantische Oceaan krijgt zo rechtstreeks inspraak in de vormgeving van nationale wet- en regelgeving. Het risico dat bedrijfsbelangen die van mens en milieu overstijgen is levensgroot aanwezig.
Daarbij komt dat TTIP de beleidsvrijheid van overheden om nieuwe regels door te voeren als maatschappelijke ontwikkelingen daarom vragen, ernstig dreigt te beperken. Als in TTIP een zogenaamd ISDS-geschillenbeslechtingsmechanisme wordt opgenomen, kunnen buitenlandse investeerders staten buiten de nationale rechter om aanklagen bij internationale tribunalen als beleid een negatieve impact heeft op hun winstverwachting. Schadevergoedingen kunnen in de vele honderden miljoenen lopen en ook de juridische kosten van een verweer zijn hoog: oplopend van gemiddeld 8 tot 30 miljoen. De hoogste schadevergoeding die tot nu toe is toegekend is een bedrag van ruim $ 2,3 miljard, in de zaak Occidental Petroleum tegen Ecuador. Dat is het equivalent van Ecuador's jaarlijkse zorgbudget voor 7 miljoen mensen. ISDS geeft het transnationale bedrijfsleven een stevig politiek wapen in handen om onwelgevallig beleid af te zwakken of te parkeren. Bedrijven grijpen steeds vaker naar dit middel: het aantal bekende zaken is de laatste jaren explosief gegroeid. Bedrijven vechten wereldwijd allerlei overheidsbeleid aan, o.a. op het gebied van volksgezondheid, sociaal beleid en milieubescherming. Onder dreiging van ISDS-claims heeft Indonesië al maatregelen moeten intrekken om mijnbouw in kwetsbaar regenwoud aan banden te leggen. In Roemenië dreigde een Canadees mijnbouwbedrijf openlijk met een claim van 3 miljard euro (2% van het BNP) als het geen milieuvergunning zou krijgen voor een omstreden goudwinningsproject. En in Canada loopt een claim van een bedrijf dat $250 miljoen compensatie wil voor het nieuw ingestelde moratorium van Quebec op de omstreden winning van schaliegas. Dergelijke claims kunnen we hier onder TTIP ook verwachten. De claimcultuur in de VS is een gegeven feit.
TTIP stelt ons bloot aan grote risico's, omwille van twijfelachtige voordelen. Een recente studie , gebaseerd op het UN Global Policy Model, dat realistischer is dan de modellen die de EU hanteert, concludeert dat TTIP in Europa helemaal niet zal leiden tot meer groei. Deze studie verwacht een sterke erosie van de intra-Europese handel met gevolgen voor de politieke stabiliteit in de EU; een daling van onze export; daaraan gekoppeld een daling van ons BNP van rond de 0,5%; en dalende looninkomens – werknemers in Nederland zouden er ca. €4800 op achteruit gaan. De opbrengsten zullen vooral neerslaan bij winst- en vermogensposities. En er is geen enkele garantie dat hogere bedrijfswinsten zullen leiden tot meer werkgelegenheid. Sterker: TTIP zou Europa ca. 600.000 banen kosten. Verder drukt TTIP de belastinginkomsten, waardoor de overheidstekorten overal in de EU zullen toenemen. TTIP zou bovendien leiden tot meer financiële instabiliteit en crises in de VS zouden heel gemakkelijk naar ons kunnen overwaaien. Alle reden voor een pas op de plaats en een gedegen heroverweging.
Meer lezen?: Platform Authentieke Journalistiek, TNI en SOMO, 2014, "Feiten of fabels? 7 claims over TTIP". Te downloaden van: http://www.somo.nl/publications-nl/Publication_4085-nl/
Contact: Roeline Knottnerus, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
