CE Delft heeft in opdracht van de Eindhovense rekenkamercommissie onderzocht in welke mate het duurzaamheidsbeleid van de gemeente Eindhoven doeltreffend en doelmatig is en heeft tevens mogelijke richtingen van verbetering geïdentificeerd.
Inleiding
Het belang van duurzaamheid, het milieu en het klimaat wordt maatschappelijk steeds breder gedragen. In veel gemeenten is er dan ook een beleid gesteld op deze ambities. Vaak is echter onbekend of het beleid ook daadwerkelijk bijdraagt aan het behalen van de doelstelling. Om deze reden heeft de rekenkamercommissie van Eindhoven aan CE Delft gevraagd om het gemeentelijk beleid door te lichten en te onderzoeken hoe doeltreffend en doelmatig het ingezette beleid is in de gemeente Eindhoven. Voor deze studie heeft CE Delft een analyse gemaakt van de beleidsdocumenten, en interviews gehouden met betrokken ambtenaren, leidinggevenden, bestuurders en externe stakeholders.
Duurzaamheid in Eindhoven is een breed thema
In Eindhoven is ervoor gekozen om breed in te zetten op de duurzaamheidsthema’s en dit integraal in de organisatie in te bedden, met budgetten en instrumenten bij de beleidsafdelingen zelf. In Eindhoven wordt duurzaamheid gedefinieerd via de The Natural Step (TNS) methode. Deze methode gaat op dit moment uit van het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal voor duurzaamheid, om de communicatie tussen de gemeente en haar partners over duurzaamheid te vereenvoudigen. Het duurzaamheidsprogramma is integraal opgezet en omvat doelstellingen op het gebied van Klimaat en Energie, Bouwen en Wonen, Mobiliteit, MVO, Groen, Water, en Afval. Daarbij zijn de doelen op het gebied van klimaat veel concreter en gekwantificeerder dan doelen op het gebied van afval en grondstoffen.
Doeltreffendheid
Uit de analyse is duidelijk geworden dat Eindhoven een goed integraal programma heeft opgesteld, en dat op vele thema’s aantoonbaar voortgang wordt geboekt, maar dat voor het behalen van de hoofddoelstellingen van de gemeente een trendbreuk in de maatschappij dient plaats te vinden. De huidige inzet van gemeentelijke middelen is niet voldoende om zo’n trendbreuk te bewerkstelligen (zie Figuur 1).
Geadviseerd wordt om instrumenten in te zetten om alle inwoners en bedrijven in Eindhoven aan te laten haken bij het duurzaamheidsbeleid. Op dit moment is het duurzaamheidsbeleid gericht op het activeren van koplopers om daarmee best practices op te bouwen. Hiernaast verdient het aanbeveling de doelen van de The Natural Step methode voor projecten in Eindhoven nader te concretiseren. Hiermee wordt meer duidelijkheid verschaft aan initiatiefnemers. Tevens vereenvoudigt dit de evaluatie van ingezet beleid.
Figuur 1: Het ambitieniveau voor energieneutraliteit van Eindhoven weer in 2035 (gebouwde omgeving) en 2045 (totaal; gebouwen en voertuigen). Wanneer de lijnen elkaar kruisen dan wordt de geconsumeerde energie binnen de gemeente ook hernieuwbaar opgewekt. Er is sprake van een licht afnemende trend in het finale energiegebruik, en toename in hernieuwbare opwek. Bij lineaire extrapolatie is dat onvoldoende om het doel voor 2035 en 2045 te realiseren.
Doelmatigheid
De maatschappelijke kosten voor het behalen van gemeentelijke klimaat- en duurzaamheidsdoelen zijn aanzienlijk. Zonder innovatie brengt bijvoorbeeld het volledig gasvrij maken van de wijken hoge kosten met zich mee. Innovatie is dé sleutel tot kostenbeheersing. In de diverse succesvolle aanbestedingen door gemeenten zal voortdurend gezocht moeten worden naar innovatieve bouw- en renovatieprogramma’s. Duurzame woningen blijken niet persé duurder, zeker niet vanuit totale kosten over de levensduur van projecten (TCO). Daarbij zal er ook, als tussenstap, gekeken moeten worden naar combinaties van technieken, waarbij (groen) gas nog een kleine rol speelt als hulpbrandstof. Transitiekosten kunnen dan aanzienlijk beperkt worden.
Reactie rapport
De Eindhovense gemeenteraad én het college onderschrijven de conclusies uit deze rekenkamerrapportage en beogen de volgende stap te zetten om het duurzaamheidsbeleid daadwerkelijk te verbeteren.
Tenslotte
Veel gemeenten in Nederland worstelen met de torenhoge ambities van zowel de energietransitie als de transitie naar een circulaire economie. Het instrumentarium, de beleidsinzet, de fysiek beschikbare ruimte en beschikbare middelen zijn in de meeste gevallen nog nauwelijks in lijn met de gestelde ambities. De urgentie om effectieve instrumenten in te zetten wordt groter. Om deze reden is het verstandig voor gemeenten om hun beleid goed tegen het licht te houden en ambities te vertalen in concrete en meetbare doelstellingen, en een programma dat meetbaar bijdraagt aan deze doelen.
Meer informatie over deze studie kan verkregen worden bij Martijn Blom of Jasper Schilling (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Tineke van den Biggelaar (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). De studie is hier terug te vinden en is uitgevoerd in opdracht van de Rekenkamercommissie Eindhoven.
