De COVID-19 pandemie en klimaatverandering delen een aantal opvallende overeenkomsten, in termen van oorzaken en gevolgen, maar ook op het gebied van heuristieken in menselijk gedrag. Hoe kunnen we leren van de COVID-19 ervaring om betere keuzes te maken voor klimaatbeleid?
De COVID-19 crisis en de klimaatcrisis delen vele overeenkomsten in oorzaken, zoals niet-duurzame transport- en voedselsystemen, en gevolgen, zoals risico’s voor de menselijke gezondheid. Aangezien ze kwetsbare gemeenschappen en bevolkingsgroepen het hardst raken, dragen beide problemen ook wereldwijd bij aan het versterken van bestaande ongelijkheden. Zowel klimaatverandering als pandemieën worden gekenmerkt als zogenaamde lage kans-hoge consequenties (LK-HC) risico’s. De kans dat iemand getroffen wordt door de gevolgen van een klimaatramp of een wereldwijde pandemie is klein, maar als het plaatsvindt zijn de gevolgen enorm. In de wetenschappelijke literatuur worden LK-HC risico’s geassocieerd met verschillende gedragsheuristieken, waarin individueel gedrag afwijkt van rationeel gedrag en optimale voorbereidingsstrategieën voor rampen. In een recent artikel in het wetenschappelijke tijdschrift World Development bediscussiëren onderzoekers van het IVM-VU zes belangrijke risico-gerelateerde gedragsheuristieken in de context van klimaatverandering en COVID-19. Hieruit trekken ze lessen voor klimaatbeleid.
Één van de gedragsheuristieken die in het artikel beschreven worden is de beschikbaarheidsheuristiek. Het risico van zowel klimaatverandering als COVID-19 wordt door mensen onderschat totdat ze daadwerkelijk blootgesteld worden aan de gevolgen ervan of wanneer ze horen over anderen in hun buurt die getroffen zijn. Tijdens de huidige COVID-19 crisis hebben we gezien dat een groter gevoel van urgentie en ongerustheid vaak pas bij mensen ontstond als er in hun eigen land infecties en sterfgevallen optraden. Wat klimaatverandering betreft, tonen empirische studies aan dat individuele bezorgdheid over klimaatverandering en de bereidheid om mitigerende maatregelen te nemen positief verband houden met ervaringen met aan klimaatverandering gerelateerde risico's, zoals overstromingen. De beschikbaarheidsheuristiek is vooral problematisch in het geval van klimaatverandering, want zodra grootschalige effecten van klimaatverandering zich voordoen en het risicobewustzijn hoog genoeg is om een overgang naar een koolstofarme economie te ondersteunen, kan het al te laat zijn om ongewenste klimaattrends te keren. De andere vijf heuristieken die in het artikel worden besproken, zijn de vereenvoudigingsheuristiek, de ‘finite pool of worry’ hypothese, kortetermijngerichtheid, de ‘niet in mijn achtertuin’ heuristiek en kuddegedrag.
Het artikel beschrijft verschillende lessen voor klimaatbeleid die rekening houden met deze gedragsheuristieken. Terugkomend op het voorbeeld van de beschikbaarheidsheuristiek; deze heuristiek vereist de ontwikkeling van communicatiestrategieën die de consequenties van klimaatverandering benadrukken om er zo voor te zorgen dat klimaatverandering de aandacht trekt van mensen en ze het probleem serieus gaan nemen. Eén van de redenen waarom er veel steun was voor de COVID-19 lockdown-maatregelen, zeker aan het begin van de crisis, was het besef van onmiddellijke gezondheidsrisico's. Hetzelfde zagen we bij het succesvolle Montreal-protocol tegen de aantasting van de ozonlaag; het probleem kwam hoog op de publieke en politieke agenda te staan toen de potentiële directe gezondheidsrisico’s hiervan duidelijk werden. Daarom zouden klimaatcommunicatiestrategieën die vooral de nadruk leggen op gezondheidsrisico’s effectief kunnen zijn bij het versterken van het draagvlak voor klimaatbeleid. Het artikel bespreekt ook passende beleidsoplossingen voor de andere vijf gedragsheuristieken, en laat zien hoe duurzamer gedrag kan worden gestimuleerd met behulp van communicatiebeleid, regelgeving en financiële prikkels, zoals een CO2-belasting, die niet tegen maar met deze gedragsheuristieken werken.
Het artikel 'Lessons for climate policy from behavioral biases towards COVID-19 and climate change risks' is hier te vinden. Inlichtingen: Wouter Botzen (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.), Sem Duijndam (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Pieter van Beukering (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).