We moeten veel meer aandacht besteden aan de verduurzamingsopgave om de Nederlandse economie en het verdienvermogen toekomstbestendig te maken. We staan hierbij voor de uitdaging om de doelen op de korte en de lange termijn beter bij elkaar te brengen. Investeringen in het kader van economisch herstel na de coronacrisis kunnen een grote bijdrage leveren aan de verduurzaming van de economie. Dit schrijft secretaris-generaal Lidewijde Ongering van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in haar nieuwjaarsartikel in Economisch Statistische Berichten (ESB).
Volgens Ongering moet de overheid meer regie nemen om de economie te verduurzamen door betere prijsprikkels te introduceren, langetermijndoelen een grotere rol te geven in overheidsinvesteringen, een doorleer- en omscholingscultuur te stimuleren en klimaatbeleid niet meer via de energierekening te financieren maar meer vanuit de algemene middelen.
Omslag nodig voor duurzaam verdienvermogen
Hoewel het coronavirus heeft geleid tot een tijdelijke dip van de CO2-uitstoot, draagt dit niet bij aan een fundamentele oplossing. Echt resultaat kan volgens Ongering alleen geboekt worden met een structurele omslag in de manier van energieopwekking èn -verbruik. Ongering: ‘De Nederlandse economie draait in belangrijke mate op CO2-intensieve industrie en landbouw. Bedrijven zullen de slag naar duurzaamheid moeten maken om bestaansrecht en groeikansen te behouden. Het tijdig aanpakken van de klimaatopgave is daarom van groot belang voor het toekomstbestendig maken van het Nederlandse verdienvermogen. Dat vraagt inzet van het bedrijfsleven en de financiële sector, maar ook van de overheid en van burgers.'
Milieukosten beter beprijzen
De overheid heeft volgens Ongering een belangrijke rol te vervullen als marktmeester die zorgt voor duidelijke spelregels en prijspikkels. ‘De bestaande subsidies en heffingen zijn nog onvoldoende op de verduurzamingsopgave afgestemd. Dat is een gemiste kans. Om een gelijk speelveld te behouden moeten we hier in de eerste plaats op Europees niveau afspraken over maken. Bijvoorbeeld over het afbouwen van de belastingvrijstelling voor fossiele brandstoffen en het aanscherpen en verbreden van het Europese handelssysteem voor CO2-emissierechten (ETS).
Geef langetermijndoelen een grotere rol in overheidsinvesteringen
‘We moeten de komende tijd onze focus gaan verleggen van crisisbeleid naar economisch herstel. De overheid moet met haar stimuleringsbeleid niet alleen bijdragen aan herstel op de korte termijn, maar ook richting geven aan verduurzaming van de economie.’ Volgens Ongering kan dit onder andere met investeringen in hernieuwbare energie en de bijbehorende infrastructuur. Dit type investeringen heeft vaak een groot multipliereffect en is bepalend voor de toekomstige economische groei.
Stimuleer doorleer- en omscholingscultuur
Eén op de drie vacatures in de energiesector was afgelopen jaar onvervulbaar. Zonder extra instroom van voldoende geschikt personeel in met name de (energie)techniek en de bouw is het vrijwel onmogelijk om de verduurzaming van de economie tijdig te realiseren. Om duurzame economische groei mogelijk te maken is het noodzakelijk om mensen sneller en gerichter naar kraptesectoren te begeleiden.
Ongering doet drie voorstellen om de Nederlandse opleidingsinfrastructuur beter aan te laten sluiten bij deze maatschappelijke opgaven:
- Werk samen met sociale partners aan sectoroverstijgende arbeidsmobiliteit door omscholingsprogramma’s naar kraptesectoren te organiseren.
- Geef de scholingsinitiatieven die tijdens de coronacrisis zijn opgestart om werk en (bij)scholing te combineren een vaste plek.
- Stimuleer doorleren tijdens de loopbaan. Bijvoorbeeld met een studieverlof voor werkenden, eenvoudigere financieringsregelingen voor bij- en omscholing, door deeltijd en praktijkleren meer te stimuleren of door het instellingscollegegeld voor een tweede opleiding gelijk te trekken met het wettelijk collegegeld.
Financiering klimaatbeleid moet anders
Het belangrijkste subsidie-instrument waarmee de overheid verduurzaming stimuleert, de SDE-regeling, wordt gefinancierd uit de Opslag Duurzame Energie die consumenten en bedrijven via de energierekening betalen. Ongering ziet dat de politieke discussie over meer of minder middelen voor verduurzaming zich daardoor onnodig tot de keuze tussen een hogere of lagere energierekening vernauwt. Dat zet het draagvlak onder druk. Daarom pleit Ongering om klimaatbeleid meer uit de algemene middelen te betalen. ‘Het is duidelijk dat de komende decennia miljarden aan investeringen nodig zijn voor verduurzaming. Deze kunnen voor de transitieperiode naast belastingkomsten ook deels uit schulduitgifte worden gefinancierd. Daarmee wordt het makkelijker om de kosten te spreiden over verschillende groepen én generaties. Vanuit een welvaartsperspectief is het logisch om de kosten gedeeltelijk over een langere periode uit te smeren. Ook de volgende generaties plukken er immers de vruchten van als we nu een verduurzamingsslag weten te maken.’
Klik hier om het Nieuwjaarsartikel van Lidewijde Ongering te downloaden.