Naar aanleiding van feit dat het eind vorig jaar 50 jaar geleden was dat de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) en 20 jaar geleden dat de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) in werking trad verscheen medio mei een jubileumboek. Het geeft een overzicht van het waterkwaliteitsbeleid in Nederland, vanaf de middeleeuwen tot nu en in de toekomst.
Het boek bevat een vijftiental verdiepende hoofdstukken en een zevental kortere cases.De thema’s variëren van de werking van het vergunning- en heffingenstelsel, de ontwikkelingen in het zuiveringsbeheer en het belang van drinkwaterbedrijven bij schoon water tot de publieke participatie bij het beleid, de landbouw als diffuse bron, de rioleringszorg door gemeenten en de gevolgen van de komende Omgevingswet. Ook milieueconomische elementen komen in dit boek ruimschoots aan bod.
Havekes wijst er in zijn hoofdstuk over de governance lessen van de Wvo op dat deze wet met de zuiveringsheffing de eerste milieuheffing introduceerde in ons land. Die geboorte verliep trouwens vrij moeizaam. De Tweede Kamer toonde zich tijdens de parlementaire behandeling erg ongerust over de economische gevolgen van de heffing voor het bedrijfsleven. En na de invoering voerde het Milieu Actiecentrum Nederland stevige oppositie met de rake slogan “Geen belasting op ontlasting”, omdat men de industrie de echte vervuiler vond. Na enkele jaren nam het verzet af en tegenwoordig vormt deze heffing voor de waterschappen een dankbare en onmisbare financieringsbron waarmee zij hun zuiveringsinstallaties en de betreffende innovaties (waar andere hoofdstukken verslag van doen) kunnen bekostigen. Ook komt in dit hoofdstuk de vroegere uitkeringsregeling van het rijk – gefinancierd via de rijksheffing – aan de orde, die om de maatregelen op gang te brengen volgens Havekes als een “welkome katalysator” heeft gewerkt.
Het hoofdstuk van Van den Berg en Lanser gaat dieper op het ontstaan en de ontwikkeling van de zuiveringsheffing. Ook staan auteurs in dat kader stil bij de betekenis van artikel 9 van de Europese Kaderrichtlijn water (KRW) dat verplicht tot kostenterugwinning van waterdiensten. Dat levert interessante beschouwingen op. Zo komt onder meer naar voren dat er tegenwoordig twee heffingen op dit terrein bestaan. De in de Waterschapswet geregelde zuiveringsheffing, die uitsluitend ziet op de kosten die voor het zuiveringsbeheer worden gemaakt. En de in de Waterwet geregelde (want ook het Rijk legt deze heffing op) verontreinigingsheffing voor directe lozingen op oppervlaktewater. De waarde van deze bijdrage ligt niettemin waarschijnlijk vooral in het laatste deel van dit hoofdstuk, waarin ingegaan wordt op de discussies die al zo’n tien jaar spelen rond het belastingstelsel en de recente voorstellen van de Unie van Waterschappen om verbeteringen aan te brengen in de zuiverings- en de verontreinigingsheffing. In de ogen van auteurs zijn deze wijzigingen beperkt, hetgeen komt doordat de heffingsregeling door de wetgever vrijwel volledig is “dichtgetimmerd”. Zij bepleiten dan ook meer keuzevrijheid voor de waterschappen. Daarbij wordt erop gewezen dat de wetgever de gemeenten bij de vormgeving van hun rioolheffing een veel grotere vrijheid heeft gegeven.
Ook Van Rijswick bespreekt in haar hoofdstuk over de KRW de kostenterugwinning van waterdiensten en wijst daarbij op de uitspraak van het Europese Hof van Justitie uit 2014, die nadere uitleg van het begrip “waterdiensten” heeft gegeven. Onder verwijzing naar de eerdere dissertatie van Lindhout concludeert zij dat Nederland het goed doet waar het deze kostenterugwinning betreft, al kan het altijd nog beter (kosten van zoetwatervoorziening en het ontbreken van een heffing op diffuse bronnen van waterverontreiniging).
Boek: Herman Havekes, Diederik van der Molen, Marleen van Rijswick en Willem Wensink (red.), Over waterkwaliteit gesproken … Verleden, heden en toekomst, Koninklijk Nederlands Waternetwerk, Den Haag 2021 (https://www.waternetwerk.nl/knw-activiteiten/336-boek-over-waterkwaliteit-gesproken).
Nadere inlichtingen: Herman Havekes, e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.