De recyclagegraad van kunststofverpakkingsafval in Vlaanderen is tussen 1985 en 2019 gestegen van 0 naar 31% en kan in toekomstige scenario’s oplopen tot 62%. Het precieze percentage hangt wel af van de gehanteerde rekenregels. Verder is de kwaliteit van de recycling niet altijd gelijk, en zijn er grote verschillen tussen de diverse materialen.
Circulariteit van huishoudelijke kunststofverpakkingen
Huishoudelijke kunststofverpakkingen belanden na hun gebruik in ons afvalverwerkingssysteem. Eerst moeten ze juist gesorteerd worden, dan worden ze verzameld, dan worden ze verder gesorteerd en daarna volgt een laatste recyclage of andere afvalverwerkingsstap. Dit systeem evolueert mee over de tijd, waarbij enerzijds steeds meer huishoudelijke kunststofverpakkingen op de markt komen, maar anderzijds er ook steeds meer gerecycleerd wordt. Om te bepalen of deze evolutie ook voor een hogere circulariteit heeft gezorgd, werd een materiaalstroom analyse uitgevoerd voor de periode 1985-2019. Hierbij werden steeds de materiaalstromen in kaart gebracht van verschillende kunststofverpakkings-materialen in het Vlaams afvalverwerkingssysteem. Om de impact van de uitbreiding van de selectieve collectie, mogelijke verbeteringen in het sorteerproces en een uitbreiding van recyclagemogelijkheden van de LDPE, PET schaaltjes en PS stromen te bepalen, werden ook verschillende toekomstscenario’s opgesteld.
Recyclagegraden
De circulariteit van het Vlaamse kunststofverpakkingsafvalverwerkingssysteem werd bepaald aan de hand van recyclagegraden. Deze worden berekend door de hoeveelheid gerecycleerd materiaal die opnieuw in toepassingen gebruikt kan worden te delen door het totale kunststofverpakkingsafval in Vlaanderen. De recyclagegraad varieerde van 0% in 1985 tot 31% in 2019 en kan in de toekomstige scenario’s oplopen tot 62%.
Recyclagetargets en hun rekenregels
In 2023 zouden we volgens de Vlaamse targets een recyclagegraad van 65% moeten behalen. Er zit echter een zeker flexibiliteit in de berekening van deze recyclagetargets. In de voorbije jaren was het steeds toegelaten om de recyclagegraad te berekenen door de hoeveelheid materiaal die het recyclageproces binnenging te delen door de hoeveelheid materiaal die, volgens de rapportagecijfers, op de markt gebracht werd. Hierbij worden zowel verliezen in het recyclageproces zelf, als niet-gerapporteerde op de markt gebrachte kunststofverpakkingen, niet meegenomen in de berekeningen. Indien de recyclagegraden berekend zouden worden volgens deze methode, zouden de recyclagegraden oplopen tot 49% in 2019 en 101% in het meest optimistische toekomstige scenario. In dit scenario zou er dus meer materiaal gerecycleerd worden dan er oorspronkelijk op de markt gebracht werd. Dit kan verklaard worden door het relatief hoge percentage import van kunststofverpakkingen en de kunststofverpakkingen die wél op de markt gebracht worden, maar niet worden gerapporteerd. In 2020 werden deze rekenregels echter verstrengd. Voortaan moeten recyclageverliezen, net zoals de geïmporteerde en niet-gerapporteerde kunststofverpakkingen wel meegenomen worden in de cijfers. Deze verstrenging van de berekeningsmethode kan leiden tot veel lagere recyclagegraden, die het behalen van strengere targets nog lastiger kunnen maken.
Kwaliteit van het gerecycleerd materiaal
Daarnaast is ook niet elke vorm van recyclage evenwaardig. Waar een bepaalde deel van de huishoudelijke kunststofverpakkingen terug gebruikt kan worden voor nieuwe verpakkingen zal een ander deel enkel hergebruikt kunnen worden als materiaal voor straatmeubilair en wegenbouw. Dit verschil in kwaliteit van recyclaat voor hoogwaardige en laagwaardige secundaire toepassingen wordt momenteel niet mee in rekening gebracht bij het berekenen van de recyclagegraad. Om deze differentiatie te kunnen maken, werden de verschillende secundaire toepassingen van het kunststofverpakkingsafval onderverdeeld in zeven cascaderingsniveaus.
Materiaal-specieke targets
Een laatste tekortkoming van de recyclagetargets, naast de flexibiliteit in de berekeningsmethode en het gebrek in differentiatie naar kwaliteit, is het gebrek aan differentiatie naar materialen. Waar PET transparant in 2005 reeds een recyclagegraad van 58% behaalde, was de recyclagegraad voor PS in 2019 nog maar 13%.
Om de recyclagegraden nauwkeuriger, met differentiatie naar kwaliteit en materialen, te kunnen berekenen, is een gedetailleerde en regelmatige monitoring nodig De materiaalstroom analyse, zoals uitgevoerd in deze studie, geeft een duidelijk overzicht van alle stromen en een inzicht in de datanoden om tot meer nauwkeurige recyclagegraden te komen.
Figuur 1: Materiaalstroomanalyse kunststofverpakkingsafval in Vlaanderen, 2019 (in kg per capita per jaar)
De volledige paper werd gepubliceerd als Thomassen, G., Van Passel, S., Alaerts, L and Dewulf, J. (2022). Retrospective and prospective material flow analysis of the post-consumer plastic packaging waste management system in Flanders. Waste management, 147, p.10-21. Meer informatie via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
